Op de bank met Sophie van Heesewijk
Op de bank met Sophie van Heesewijk
Dansdocent vanuit mens en maatschappij
SALLY Dansgezelschap Maastricht, Fontys Hogeschool voor de Kunsten, KWC Culemborg, daCi
Sophie van Heesewijk is in 2010 afgestudeerd als Bachelor Docent Dans aan de Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg. In haar laatste jaar heeft Sophie, in opdracht van daCi, 3 maanden in Suriname stage gelopen op verschillende (dans)scholen. Zelf nam ze het initiatief om te gaan dansen met kinderen die speciaal onderwijs volgen. Het effect van dans op deze leerlingen heeft haar zo geraakt dat ze na haar afstuderen naar Rio de Janeiro is verhuisd om daar te dansen met kinderen die in sloppenwijken en op straat wonen. Sinds haar terugkomst in Nederland is zij voortdurend bezig om zoveel mogelijk kennis en ervaring op te doen zodat ze over enkele jaren in ontwikkelingslanden dansprojecten kan opzetten. Die ervaring doet Sophie o.a. op in het Praktijk Onderwijs, bij de Fontys Academie voor Danseducatie en als coördinator educatie bij SALLY Dansgezelschap Maastricht.
Levensbepalende stage
“daCi (www.daci.nl) gaf mij de mogelijkheid om in het laatste jaar op FHK in Suriname stage te lopen. Dit is voor mij levensbepalend geweest waardoor ik sindsdien echt andere keuzes heb gemaakt wat mijn dansdocentschap betreft. Het meest inspirerende moment beleefde ik toen we daar op een school voor doven en slechthorenden gingen lesgeven. We waren helemaal tot in de puntjes voorbereid: we hadden muziek met een beat, waarbij we dan met de trilling van de beat zouden gaan werken en onze hoofden waren gevuld met ideeën die we wilden gaan uitvoeren. We waren er helemaal klaar voor! Toen bleek dat er geen muziekinstallatie en geschikte muziekinstrumenten aanwezig waren, moesten we even omschakelen. Dit leverde wel het mooiste geschenk op; we moesten in het moment, met de groep die voor ons stond, improviserend en reagerend lesgeven met de middelen die er waren. Het was één van de beste lessen die we hebben gegeven en een ervaring die ik koester!
Dat gevoel was wederzijds; de camera stond nog aan voor de stagepresentatie, toen één van de leerlingen in beeld sprong en in gebarentaal uitdrukte hoe dankbaar hij was voor de dansles en dat hij daardoor het gevoel kreeg dat hij wel meetelde. Toen wist ik: dit wil ik de rest van mijn leven gaan doen!”
Hoofd uit, lijf aan
“Niet alleen als docent ben ik daar geïnspireerd geraakt, maar ook als danser heb ik veel geleerd van mijn buitenlandse avontuur, bijvoorbeeld in de samenwerking met de Myztikals. Ik merkte echt het verschil in hoe ik was ‘opgevoed’ in mijn danscarrière, vanuit het leren van technieken en pas echt gaan dansen als je de beweging begrijpt in je hoofd, ten opzichte van hoe zij dans benaderden. Bij hen gold de regel: ‘hoofd uit, lijf aan’! Ik leerde om echt contact met mijn lichaam te maken. De technieken waren ook zo anders dan de academische stijlen, zo buiten mijn comfortzone, dat ik niet anders kon dan met mijn lichaam reageren, ver voordat mijn hoofd het zou gaan overnemen.”
Ontdek!
Sophie roept dan ook volmondig tussendoor als tip voor dansers en dansdocenten:
“Ga ergens anders naartoe: kijk wat er nog meer mogelijk is! Ontdek: wat vind ik belangrijk? Wat kom ik tegen? Wat kan ik nog leren? En dat vind je niet als je in je vertrouwde wereldje blijft. Ja, dat is spannend en misschien lijkt het niet bij je te passen. Datzelfde gold voor mij, maar ik ben nog elke dag blij met de beslissing om het gewoon te proberen. Ik teer nog steeds op deze ervaring. Laat je dus niet tegenhouden!”
Creatieve kracht
“Na mijn opleiding heb ik mij als vrijwilliger aangemeld voor een project met dans en theater in Brazilië, waar we met een groep jongeren heen gingen om met straatkinderen (6-18 jaar) te werken, les te geven en te dansen.
Ik wilde in de andere cultuur wederom nieuwe inspiratie vinden: wat leeft hier, hoe kan ik hier iets bijdragen, wat kan ik voor jullie betekenen? Ik moest mijn westerse blik aanpassen op de wereld daar en opnieuw op zoek gaan naar nieuwe verbindingen: Welke overeenkomsten hebben wij, ondanks het verschil in achtergrond? Waar zitten juist de verschillen en hoe kunnen we die samenbrengen? Je leert daardoor heel erg in contact staan met degene met wie je mag werken. Problemen oplossen vanuit een creatieve stroom, juist doordat de bekende en veilige kaders wegvallen. Je komt in een soort niemandsland terecht en juist daar ontspruit een creatieve kracht.”
Authentieke reactie
“Er wordt in zo’n nieuwe, onbekende situatie een authentieke reactie ontlokt, en dat is de kern, er is bijna niets anders dan dat. Natuurlijk heb je succeservaringen uit vorige projecten en ontmoetingen, die neem je ook mee. Maar omdat je met andere mensen te maken hebt, of dezelfde mensen op een andere dag ontmoet, is het steeds een kwestie van opnieuw aansluiting zoeken. Als al je ideeën niet werken kom je in een heel spannend moment, want dan gaat het erom: kun je echt contact maken met degene die tegenover je zit?
Als ik die andere persoon niet ken, zit daar een grote inspiratiebron die ik voor die kennismaking niet had kunnen aanboren! Daardoor kan ik oprecht geïnteresseerd zijn en kom ik weer op nieuwe invalshoeken, thematieken, gevoelens en vind ik manieren van omgaan met verschillende aspecten die weer te gebruiken zijn zowel om nieuwe dingen te creëren als in het pedagogische contact. “
Omslagpunt
“Eenmaal terug in Nederland vond het grootste omslagpunt plaats. In een televisie-uitzending kwamen “onze” straatkinderen uit Brazilië voorbij, ze waren allemaal weer terug de straat op gegaan, ondanks onze inspanningen. Dat gaf zo’n klap in het gezicht, maar was tegelijkertijd ook de motivatie om eerst meer ervaring op te doen. Ik keer zeker terug naar het buitenland met mooie projecten, maar dan wel met een goede fundering. Zodat de projecten doorgepakt kunnen worden door de lokale bevolking en op die manier beklijft, ook als je er zelf fysiek niet bij bent. Alles wat ik nu doe, doe ik in lijn naar die droom. “
Nieuwsgierig naar andere mensen
“Terug in Nederland vroeg ik me af waar mijn kwaliteit lag ten opzichte van een andere dansdocent en heb ik veel verschillende aspecten van het werkveld onderzocht. Wat kan ik bieden dat mij uniek maakt? Door les te geven aan diverse doelgroepen en vanuit verschillende opdrachtgevers, kon ik onderzoeken waar mijn authentieke kracht lag.
Ik merkte steeds meer dat mijn kracht ligt in het leggen van verbindingen, tussen mij, de dans en ‘die ander’. Die ander kan een persoon, groep, andere kunstdiscipline, actualiteit of vakgebied zijn, overal zoek ik de connectie op. Op het moment dat je alle kaders los moet laten, omdat je ergens anders vandaan komt, ontstaat er uit nieuwsgierigheid iets nieuws en waardevols. In mijn werk als educator bij SALLY Dansgezelschap Maastricht, komt dit allemaal samen. Hier kan ik met elke mogelijke doelgroep aan de slag, zijn we met prachtige dansvoorstellingen in de weer, maken we kruisbestuivingen tussen disciplines en ontmoet ik veel (jonge) professionals die bevlogen zijn in hun werk. Mensen zijn zo intrigerend.”
Bijdrage leveren aan de persoonlijke ontwikkeling van de danser
Hoe zit dat ‘mens-zijn’ in jouw dansdocentschap verweven?
“In eerste plaats ben ik docent: ik onderwijs in dans, maar mijn rol is docent. Ik versta daaronder dat docentschap een bijdrage kan leveren aan de persoonlijke ontwikkeling van mijn leerlingen, waardoor zij zich in een veranderende maatschappij flexibel kunnen manoeuvreren. De maatschappij bestaat uit verschillende mensen, verschillende ideeën waar de leerlingen mee te maken krijgen. Door op zoek te gaan naar wie ben ik en wie is die ander, vinden we elkaar en beleef je de wereld op een andere manier. Dan hoef je niet bang te zijn voor dingen die anders zijn, maar ben je in staat om die ervaring toe te voegen aan je eigen collectie die je verder op weg helpt, in welke richting dan ook.
Als docent ben ik heel erg bezig met het mensbeeld; jij in relatie tot die ander en daar gebruik ik dans voor. De manier waarop verschilt per opdrachtgever en per doelgroep, maar het gaat er bij mij om dat de leerlingen een positieve bijdrage leveren aan deze wereld.”
Wees een kunstenaar
“Mijn leerlingen van het praktijkonderwijs van het KWC in Culemborg zijn een mooi voorbeeld van die visie. Het zelfbeeld van deze leerlingen is laag, ze zijn zich enorm bewust van het niveau dat ze doen en achten zichzelf daardoor minderwaardig. In de dans,- en CKV lessen die ik daar geef, koppel ik hun obstakels aan de kunsten. ‘Stoffige’ kunstenaars veranderen daardoor ineens in rolmodellen en vage kunst verandert daardoor in een vertolking van hun gedachtegang. Vervolgens worden zij uitgedaagd, met een flinke portie humor, om zelf als kunstenaar aan de slag te gaan en elkaar van feedback te voorzien. Je ziet ze voor de groep groeien, alsof er een last van ze af valt.”
Vragen stellen, fantasie prikkelen
Bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten op de Academie voor Danseducatie geeft Sophie docentschap voor het Primair Onderwijs, waarbij zij de HBO studenten activeert om echt in contact met hun leerlingen te treden en vragen te stellen aan de kinderen, de fantasie te prikkelen, waardoor de kleine dansers met nieuwe ideeën komen!
“Belangrijk is dat de studenten aansluiten bij de belevingswereld van de kinderen. Als kunstenaar hebben wij de taak om vanuit die belevingswereld dans te laten ontstaan, om ze in veilige stappen naar een hoger niveau te brengen. En ja: dat ziet er op een basisschool anders uit, dan wanneer je de opdracht aan je danscollega’s geeft. Maar nog steeds kun je een groep kinderen heerlijk laten dansen en hen hele waardevolle feedback geven, waardoor ze hun eigen mogelijkheden ontdekken, thematieken op diverse manieren onderzoeken en waarbij je samenwerking en respect voor elkaar stimuleert.
Mooi is de verandering bij de studenten tijdens hun stage in het primair onderwijs. Aan het begin angstig en (soms) met tegenzin, maar aan het einde vertederd en veel ervaring rijker. Dat verwachten ze vaak niet, ze hebben meer plezier beleefd dan van tevoren werd ingeschat. De basis zit hem in dat als je heel goed kijkt naar wie je voor je hebt en als je werkelijk contact maakt, je heel goed kan waarnemen wat er is.“
Pratend in de auto
“Het contact maken en inspelen op het moment, betekent niet dat je de lessen niet hoeft voor te bereiden. In de voorbereiding onderzoek je het thema, de mogelijkheden die je hebt en de lijn waarin je gaat werken. Daarbij houd je natuurlijk altijd rekening met de doelgroep en diens mogelijkheden en reacties. Je kunt er dan tijdens de les meteen op inspelen, omdat je het zelf al hebt onderzocht.
Ik neem tijdens het rijden vaak hardop mijn lessen door; ik neem de telling door, de volgorde van de opdrachten en voornamelijk hoe ik deze formuleer zodat ik in de les vloeiend kan communiceren. Verder denk ik na over de te behalen doelstelling, zie ik de organisatorische dingen voor me en zoek ik belevingswoorden voor de juiste flow. Door alles nogmaals door te nemen, weet ik zeker dat het goed in mijn hele systeem zit. Doordat je jezelf die structuur geeft, kun je improviseren in die structuur. Met de voorbereiding in mijn tas en ruimte in mijn hoofd en lijf, ga ik dan aan de slag. Met genoeg rust om contact te maken, te verdiepen en vooral plezier te hebben.”
De betekenis van dans
“Ik zou me geen leven zonder dans kunnen en willen voorstellen, ik heb geen idee wat ik dan zou moeten doen. Het mooiste aan mijn vak vind ik dat de vrijheid om steeds nieuwe dingen uit te proberen. Door de diversiteit aan projecten is de drempel laag om iets nieuws op te zoeken, een nieuwe richting in te slaan of mee te bewegen met nieuwe keuzes die op mijn pad komen. Het stroomt dan gewoon door, van het ene naar het ander! Waardoor je mag doen wat bij je hoort, hoe bijzonder is dat! Ik heb van ontzettend veel mensen mogen leren op allerlei vlakken: artistiek, pedagogisch, maatschappelijk… het blijft me constant verrijken, heerlijk.”
Vrijheid als dansdocent
“Als dansdocent heb je vrijheid om echt te luisteren en te blijven zoeken naar je passie, naar je hart, ook al verandert dat along the way.” Sophie tipt de net afgestudeerde dansdocenten, of de dansdocent die voelt dat er een nieuwe impuls nodig is, om de grens (hoeft niet altijd de geografische grens te zijn) over te gaan om van daaruit weer nieuwe mensen te ontmoeten die je kunnen inspireren. Er is altijd een mogelijkheid om met dans bezig te zijn, op allerlei verschillende niveaus en manieren, om daarmee echt een verschil kunnen maken in zowel mens als maatschappij. “Het is zo mooi dat je een bijdrage mag leveren aan een leven van iemand anders. Als je weet wat je kunt, hoef je niet bang te zijn! “
Als ik die andere persoon niet ken, zit daar een grote inspiratiebron die ik voor die kennismaking niet had kunnen aanboren!
Sophie van Heesewijk
Interviews met dansdocenten voor dansdocenten
Een initiatief van Esther Nederpelt vanuit haar project
‘OnLine voor dansdocenten’
in samenwerking met
het Intervisie Netwerk voor Dansdocenten (www.invd.nl).