top of page

Over de onderlinge relatie van dansleerling en dansdocent

~ de ziel van de dansles ~

Geschreven door: Esther Nederpelt Lazarom

Onderlinge relatie als fundering voor samenwerking

Als dansdocent heb ik in de afgelopen 15 jaar ervaren dat de relatie tussen dansdocent en dansleerling het fundament vormt voor een geslaagde les. Vroeger, als er wat mis ging in mijn les zoals een leerling die geagiteerd reageerde op bepaalde feedback, fysiek leek te blokkeren of als ik zelf niet meer wist hoe ik iets aan moest pakken, dan keek ik aanvankelijk naar

“Wat heb ik verkeerd gedaan in mijn materiaal?

Wat heb ik verkeerd gedaan in mijn aanpak en uitleg?

Waar heb ik niet goed gekeken naar wat er met de leerling gebeurde?”. 

Afgelopen jaren ben ik er steeds meer achter gekomen dat die vragen geen onzinnige vragen waren op zich, maar dat er een grotere vraag daaraan ten grondslag lag:

“Wat is er in de relatie tussen mij en de leerling gebeurd waardoor we elkaar nu mislopen in contact?”.

Dit bleek in veel gevallen de werkelijke vraag te zijn. Ik zag dat als er iets in de les mis ging, dit heel vaak een relationele ondergrond bleek te hebben. Als ik die dan herstelde ging alles weer stromen en kon zowel ik als de dansleerling weer goed functioneren en konden we als het ware weer 'onszelf zijn'. Binnen dit ‘zichzelf zijn’ kun je eigenlijk alles zeggen, alles delen en stroomt de energie vrij voor een gezonde samenwerking waarin het weer over ‘de passie voor dans’ kan gaan, iets wat zowel dansdocent als dansleerling als essentie bij zich draagt als basis om überhaupt de samenwerking aan te gaan.

Maken of breken

In een gezonde (werk)relatie functioneert ieder vanuit zijn volledige potentie. Zo ook in de relatie tussen dansdocent en dansleerling. Er is een fijne sfeer, een veilige haven om groeimogelijkheden maximaal te benutten en nieuwe uitdagingen aan te gaan. Er heerst als het ware een balans tussen docent en leerling waarbinnen ieder op zijn eigen manier een inspirerende les kan beleven. Soms echter raakt deze balans verstoord en wordt ineens de kwetsbaarheid voelbaar in de docent binnen zijn functie, of ervaart de dansleerling de les als minder prettig of zelfs frustrerend.

In het boek ‘OLGA morgen dans ik weer’ van Femke van Wiggen stond een alinea over dit intrigerende onderwerp betreffende de relatie tussen dansdocent en dansleerling. Het gaat hier over Sonia Gaskell, de initiatiefneemster en stuwende kracht van het Nationaal Ballet:

“Voor de meeste leerlingen die ze onder haar hoede heeft, blijft Mevrouw een raadsel. Ze kan koket en flirterig zijn en je zo inpalmen. Ze kan teder en aandoenlijk zijn, uit het niets in huilen uitbarsten en je zo voor haar winnen. Ze kan zich formeel en afstandelijk opstellen en ze kan opeens begrip tonen. Ze kan je een schuldgevoel aanpraten, uit je vel doen springen of diep ongelukkig maken. Met één enkele opmerking.

De ene week heb je een goede verstandhouding met haar, de andere week negeert ze je volkomen.

Aantrekken en afstoten. Sonia Gaskell is, hoewel in de kern heel loyaal, onvoorspelbaar.”

Wat mij zo raakt aan bovenstaand stukje is de beschrijving van de kracht en intensiteit van de onderlinge verbinding die je als dansdocent en als dansleerling met elkaar hebt. Hoe deze verbinding de ervaring van de dansleerling kan ‘maken of breken’. Dat dit ook andersom geldt weet ook elke dansdocent! Dat je leerlingen, of soms maar één leerling, jou ook diep kunnen raken op onverwachtse plekken, zowel in het positieve als negatieve veld van de ervaring.

Docent vs dansleerling

Uitgaande van de gedachte dat de dansdocent de bron is van wat er wordt beleeft door de dansleerling in een dansles in de zin van dat de docent de les vormgeeft, is het niet gek dat hierin een kwetsbaarheid verscholen ligt bij de dansleerling. De dansdocent ‘bepaalt’ immers wat er in de les gaat gebeuren, welke vorm de les heeft, hoe deze wordt uitgewerkt en hoe er wordt omgegaan met de ‘resultaten’. Of deze vorm nu bestaat uit puur volgen, voordoen/nadoen of dat de les bestaat uit improvisatie, een creatieve opdracht of dat je als leerling choreografisch aan de slag gaat, het is de docent die de les initieert en de vorm aanreikt (wel of niet in samenspraak met de leerlingen).

Buiten de vraag of de methoden en manieren die een dansdocent gebruikt werkelijk tot de gewenste resultaten leiden bij de dansleerling, is het buitengewoon interessant om te zien wat voor enorm effect de onderlinge relatie heeft in de ervaring van beiden.

Goede klik met docent

Als ik naar mezelf als dansleerling kijk dan ervaar ik een les, waarbij ik een fijne klik heb met de docent, alsof ik kan vliegen! Wat een vreugde om in zo’n les te dansen.

“Jaa, prachtig, dat is het precies!” hoor ik de docent zeggen en ik straal, wil nòg meer geven. Of “Kun je iets meer je arm in dezelfde flow als je been laten bewegen?” en ik daag mezelf uit om de flow in zowel arm als been te vergroten waarbij ik gemotiveerd sta te oefenen en onderzoeken in de hoek van de danszaal.

Geen klik met docent

Anderzijds, als ik de docent of de les niet prettig vindt waarin ik dans, lijkt het alsof ik in de gevangenis zit en niet weg kan. Dat klinkt wat overdreven, maar het kan een heel opgesloten gevoel teweeg brengen. Oh en de tijd gaat dan zo langzaam, buiten dat ik mijn lichaam in spanning voel toenemen en een innerlijk 'nee' voel opkomen. “Die allongé* moet echt kleiner” hoor ik de docent nog zeggen tegen mijn mede-dansleerling een aantal jaren geleden. En ik zag haar voor mijn ogen ineenschrompelen, ze was daarvoor nog zo aan het genieten van haar eigen dansende lichaam in de voor haar heerlijke klassieke dansles.

* Ballet-term: betekent ‘verlengd’ en ‘uitgestrekt’. Bijvoorbeeld bras allongés: uitgestrekte armen.

Geen regels maar aanvoelen

Met voorgaand voorbeeld wil ik niet zeggen dat specifieke feedback ook altijd op dezelfde manier aankomt of werkt bij de leerlingen. Dit is sterk afhankelijk van onder andere de al opgebouwde relatie, de persoonlijkheid van docent en leerling en zelfs wie er met zijn/haar goede been uit bed is gestapt op de dag van vandaag! Het kan zelfs zo zijn dat een compliment verkeerd valt en een stevige correctie aanspoort tot een prachtige dansbeweging of groeispurt. Dus hier zijn geen 'regels' voor te benoemen, buiten dat het een kwestie is van aanvoelen - en dan nog kun je het geregeld mis hebben als docent of de docent mis-interpreteren als leerling. Je kan als docent de ervaring hebben dat je heel verbonden bent met je leerlingen en dan nog kan iets wat je grappig bedoelt, of als steun om iemand verder te helpen, helemaal verkeerd aankomen. Of andersom, dat en reactie van een leerling anders bij jou binnenkomt dan dat diegene bedoelt. We zijn allemaal mensen en that is what happens. Het gaat erom: hoe ga je ermee om als zich zoiets voordoet?

Wat de docent zegt is dus vaak niet de issue, maar de impact die het heeft is het interessantste stuk. Dansleerlingen glijden af of leven op, puur door de aanpak van de docent - waarbij we voor nu buiten beschouwing laten dat afglijden er soms voor zorgt dat er op een bepaald gebied (fysiek of mentaal) kracht wordt ontwikkeld en dat je dus toch opleeft. Sommige dansleerlingen komen pas werkelijk tot hun volledige potentie als zij jaren later loskomen van de docent of dansschool/instituut die 'verkleinend' op hen werkt, bedoeld of onbedoeld. En bij weer anderen is het bij de volgende les alweer opgelost. Ieder reageert er anders op maar dat er een reactie plaatsvindt, is een feit.

Dansleerling vs dansdocent

Innerlijk JA

Ook voor de dansdocent geldt deze ‘gevoeligheid’ evenzeer de andere kant op. Als jouw leerlingen lekker met jouw les meebewegen, dat je ze ziet groeien en bloeien, dat je ze weet te raken en te inspireren… het kan je vleugels geven als dansdocent! Je ‘beste zelf’ komt tevoorschijn. Ook als ze eerlijk tegen je zeggen wanneer ze iets niet leuk vinden, dat jullie een open en integere relatie hebben waarbij alles wat er is er mag zijn, het kan zo genieten zijn!

Innerlijk NEE

Aan de andere kant, als de groep een innerlijk ‘nee’ in zicht draagt en je krijgt het als dansdocent niet voor elkaar om dit om te vormen in een ‘ja’ (omdat je wellicht overal naar oplossingen zoekt behalve in de onderlinge relatie), dan kan een les enorm zwaar zijn, met soms zelfs slapeloze nachten van dien. Dan kan alles wat je zegt verkeerd vallen, de leerlingen kwetsen in plaats van stimuleren, puur omdat jullie elkaar niet voelen of begrijpen. Of als er één leerling in de les staat met een gezicht op onweer. Elke dansdocent heeft dit weleens meegemaakt en weet dat het invloed heeft, het laat je zeker niet koud!

De mate van impact is natuurlijk bij ieder individu, voor zowel dansleerling als dansdocent, totaal verschillend afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de gevoeligheidsgraad van degene waar het om gaat.

Besef van onderlinge invloed

Waar ik het licht op wil laten schijnen is de wederzijdse relatie van de dansdocent en de dansleerling, waar een zekere afhankelijkheid van elkaar in huist, net zoals in elke relatie. Er speelt een grote mate van kwetsbaarheid mee in deze samenwerking, zowel voor de dansleerling als voor de dansdocent.

Dans is zo eigen, komt zo van binnenuit, wordt gedanst met het lichaam zelf. Het is zo dichtbij, dichterbij dan de huid… Dans beweegt vanuit jouw persoonlijkheid, vanuit jouw unieke lichaam… Maakt dat ons, als danser en dansdocent, zo kwetsbaar? Staan we - als we met dans bezig zijn - zo ‘open’ met ons hart, dat we daardoor een extra gevoeligheid ervaren bij uitwisseling van de energie in elke relatie die met deze kunstvorm gepaard gaat?

Als dansleerling

Als dansleerling werk je met jouw lichaam, waar jij als mens in huist… Dat elke verbinding die hiermee samengaat (met medeleerling of dansdocent van de les waarin je danst) een intensiteit met zich meebrengt, is niet gek! En dat het heftig is als er aan jouw ‘huis’ wordt gesleuteld - op fysiek en mentaal niveau - in het krijgen van feedback en correcties (al dan niet met fysieke aanraking gepaard), is dat waardoor jouw ervaring zo intens kan zijn van de manier waarop dat gebeurt?

Of dat je als groep wordt aangesproken op een bepaalde manier, wat jullie allen persoonlijk raakt (positief of negatief) omdat jullie zo fysiek ‘open staan’… Is dat waardoor de kwetsbaarheid zo groot is als de balans verstoord voelt?

Als dansdocent

Ook geldt de kwetsbaarheid voor de dansdocent die - wat we met vrij grote zekerheid kunnen aannemen - zijn/haar ziel en zaligheid in de les heeft gelegd. Als het ware legt de dansdocent zijn hart ook ‘bloot’ in wat hij/zij aan de leerlingen aanreikt. Als de leerlingen daar niet op reageren zoals verwacht of als er in het proces iets vastloopt wat onbesproken blijft, komt dit even hard binnen als andersom.

Kwetsbaarheid als vruchtbare bodem voor groei

Als zowel de dansdocent als de dansleerlingen (uiteraard afhankelijk van de leeftijd en in de vorm die bij de leeftijd past) zouden beseffen hoe de onderlinge kwetsbaarheid bij beiden aanwezig is en vooral: dat deze kwetsbaarheid er mag zijn, dan zou het weleens zo kunnen zijn dat de kwetsbaarheid transformeert tot een bron van kracht, waarin een warme connectie ontstaat en waar een vruchtbare bodem voor groei ontstaat, waarin inspiratie en ontwikkeling in vrijheid kunnen leven.

Als dansdocent

Als dansdocent, besef jij je hoe jij het verschil kan maken in het beïnvloeden van de leerlingen? Dat je hun dag kan maken en breken? En hoe ga jij daarmee om? Besef jij als dansdocent jouw kracht, die je kan gebruiken of… misbruiken?

Durf jij als dansdocent kwetsbaar te zijn? Durf jij te uiten dat je kwetsbaar bent? Maak jij het bespreekbaar in jezelf, met jouw collegae of leerlingen, hoe krachtig de invloed van de leerlingen aanwezig is, op de manier die de toehoorder aankan? Behandel je dit in openheid?

Als dansleerling

Als dansleerling, besef jij je hoe jouw uitstraling, je innerlijke aanwezigheid in de les, jouw inzet en energie de dansdocent ook enorm kan beïnvloeden? Net zoals dat de dansdocent jou kan laten vliegen, kun jij de dansdocent ook laten vliegen als dansleerling.

En durf jij aan jouw dansdocent te vertellen wat je heeft geraakt, ook als je iets je heeft gekwetst of als het niet goed voelt?

Interpretatie heeft nogal wat variaties ;-)

Een belangrijke bouwsteen van een onderlinge relatie is of je elkaar juist interpreteert. Als dit het geval is doordat er vertrouwen in de relatie huist, ontstaat er een flow. Je begrijpt elkaar, je kunt een dolletje maken, je kunt eerlijk zijn tegen elkaar...

Als de interpretatie niet juist is dan loop je elkaar letterlijk mis in miscommunicatie.

Het leuke van een interpretatie is dat het altijd iets zegt over jezelf. Jij ziet het op een bepaalde manier en daarom interpreteer je het ook zo. Het is dus belangrijk om je interpretaties met de ander te checken. Klopt het, dat het zo overkomt? Is de opmerking zo bedoeld?

Het is natuurlijk de kunst om je relatie zo op te bouwen dat er voor die 'interpretatie check-up' ruimte en veiligheid aanwezig is, dat je elkaar durft te bevragen over de juistheid van de bedoeling van wat er wordt gezegd en gedeeld.

Gelijkwaardigheid, broodnodig

Zonder dit onderwerp nog even bij de kladden te pakken, kunnen we onze weg op dit relationele pad niet vervolgen. Het is natuurlijk geweldig dat er dansdocenten zijn waar je als dansleerling tegenop kijkt, waar je bewondering voor hebt en die jou inspireren om tot hogere hoogten te gaan. Ze lijken de waarheid in pacht te hebben die dansdocenten! Er is alleen één punt van aandacht: voel jezelf als dansleerling nooit ondergeschikt aan de dansdocent. Jij bent een mens, de dansdocent is een mens. Jij houdt van dans, de dansdocent houdt van dans. Er mag hier een vrijheid en openheid in communicatie ontstaan, met het besef dat de dansdocent niet altijd gelijk heeft of wat je ook aan de dansdocent toedicht als dansleerling. Sommige dansleerlingen krijgen dit voorgenoemde idee niet eens in hun hoofd omdat de algehele regel geldt: de dansdocent weet het, de dansdocent heeft gelijk, de dansdocent bepaalt. Deze overtuigingen helpen een gezonde relatie niet. Hoe heerlijk is het dat je beiden op onderzoek bent, dat je beide aan het leren bent, dat je allebei in het proces van het leven zit! Jullie zijn gelijkwaardig, ongeacht een leeftijdsverschil of een verschil in ‘functie’. Natuurlijk ben jij er als leerling om te ‘leren’ van jouw dansdocent, maar ook andersom is dat een feit! Dit onder ogen zien geeft ruimte voor een gelijkwaardige relatie waarin uitwisseling en gezonde communicatie mogelijk is.

Gedeelde verantwoordelijkheid – gedeelde passie

Beide partijen dragen verantwoordelijkheid voor de ‘ziel’ van de dansles, voor het kwetsbare gedeelde goed waarmee we werken: ons dansend lichaam. En dat is precies de magie! Allebei de partijen houden van dans, willen daar graag mee bezig zijn en deze grote gemene deler kan de harmonie weer herstellen. De balans is altijd te vinden in waar iemand wordt geraakt in zijn liefde voor hetgeen hij/zij doet, en dat is in beide gevallen DANS. Daar is het hart mee verbonden.

Conclusie

Mensen die met dans bezig zijn, hebben dus een bron van liefde voor dans. Zowel dansdocent als dansleerling zijn hiermee vervuld, wat een zekere kwetsbaarheid met zich meebrengt. Als je elkaar op dat vlak weet te vinden als mens in relatie met een ander mens, dan kan het niet anders dan dat jullie de verbinding, in rustige en warme communicatie, weer kunnen herstellen. Dan komt er weer helderheid in waarom ieder de relatie is aangegaan met de ander, namelijk om met dans bezig te zijn! Oh ja! En daarbinnen wegen zoeken om met elkaar te werken. Misschien dat alleen dit besef al wonderen doet om de balans in eenheid weer te optimaliseren...

Groei is in elke ervaring - negatief en positief - mogelijk!

Door het besef van kwetsbaarheid, de veilige ruimte in de relatie om te checken of de interpretatie klopt en het besef van de gemeenschappelijke deler DANS in beide richtingen ontstaat er wederzijds begrip, een openheid waar we allemaal op zitten te wachten, die ons hart verlicht en die ons samenzijn in de dansstudio transformeert tot een samenwerking die ons dusdanig verrijkt dat groei in elke ervaring (of deze nu negatief is of positief) mogelijk is.

Durf te communiceren, te delen, te leven - dansdocent en dansleerling!

Daar teken ik voor :-).

Esther Nederpelt Lazarom

bottom of page